Lucas 12 13-21 Rijke Dwaas. Door Hans Kwakman msc
Onlangs deed het Internationaal Gerechtshof in Den Haag een uitspraak in een zaak, aangespannen door een kleine eilandstaat in de Stille Oceaan, Vanuatu. Net als het ons meer bekende Kiribati, wordt Vanuatu in haar voortbestaan bedreigd door de klimaatverandering en de zeespiegelstijging. Deze klimaatverandering is grotendeels te wijten aan de levenswijze van de rijke landen, Nederland inbegrepen. Het Internationaal Gerechtshof heeft bepaald, dat rijke landen daarom verplicht zijn om het klimaat te beschermen en arme landen die, niet door eigen schuld, lijden onder de klimaatverandering, te hulp te komen.
In het evangelie dat we zojuist gehoord hebben geeft Jezus een duidelijke boodschap aan ieder van ons, maar ook aan de rijke landen van onze tijd: “Pas op voor alle hebzucht, Geen enkel bezit, al is het nog zo overvloedig, kan uw leven veiligstellen.” Jezus geeft deze waarschuwing in de vorm van een parabel over een rijke landbouwer. Maar wat doet die man in de parabel van Jezus eigenlijk fout? Op zichzelf is rijkdom immers niet verkeerd. Ook vandaag de dag zijn er zowel families en ook landen en volkeren, die door hard werken en goed financieel beheer op een eerlijke manier rijk zijn geworden. Ook de man in de parabel heeft kennelijk hard gewerkt en goed geboerd. Hij heeft een florerend bedrijf opgebouwd en wil investeren in de toekomst van zijn onderneming. Hij breekt zijn oude schuren af en bouwt nieuwe. Het doet denken aan boeren, die tegenwoordig megastallen laten bouwen.
Maar de parabel gaat verder: op het moment, dat de boer meent zijn schaapjes op het droge te hebben, vordert God zijn leven terug. In dezelfde nacht dat hij zijn plannen maakt, sterft hij. Jezus’ parabel lijkt wel een vorm van bangmakerij. We zijn allemaal sterfelijk, dat beseffen wij allemaal. Maar dat betekent toch niet dat dat besef ons hele leven moet bepalen. Dan zou geen mens nog iets durven ondernemen. Het is zeker niet Jezus’ bedoeling ons bang te maken. Maar wat wil Jezus ons dan met deze parabel duidelijk maken? Let eens op hoe Jezus deze rijke man beschrijft. Hij laat duidelijk uitkomen hoezeer deze man louter aandacht heeft voor zichzelf en zijn eigen belangen.
Luister maar: de man overlegt bij zichzelf. Wat zal ik doen? Ik heb geen ruimte genoeg. Dit zal ik doen: ik breek mijn oude schuren af en bouw grotere. Daarin zal ik heel mijn rijkdom aan koren opbergen en dan kan ik tegen mijzelf zeggen: man, jij hebt een grote rijkdom liggen, rust jij nu uit en geniet jij er maar van. De man denkt alleen maar aan zichzelf. Het is ik, ik en ik. Hij verzamelt schatten alleen voor zichzelf, om er zelf van te genieten. Het loon van zijn arbeiders op het veld en van de bedienden in zijn huis, die iedere dag hard voor hem gewerkt hebben, krijgen niet de minste aandacht.
Dan spreekt God in de parabel: hij noemt de man “dwaas”. Een dwaas is in de Bijbel niet zomaar een domkop, iemand die zijn verstand niet gebruikt. De man in de parabel is duidelijk slim genoeg. Maar God noemt hem een dwaas, omdat hij een mens zonder geloof is. In de Psalm staat: “De dwaas zegt in zijn hart, er is geen God.” Of door de mond van de profeet Jeremia spreekt de Heer: “Dwaas is mijn volk. Het wil van mij niets weten” (Jeremia 4: 22). De dwaas is de persoon, maar ook het volk dat alleen maar aan zijn eigen belangen denkt. Dwaze personen of dwaze volken gaan zo op in het verrijken van zichzelf, dat zij geen aandacht hebben voor de noden van hun medemensen of van landen, nog in ontwikkeling. Dan zegt God tegen de rijkaard: “nog deze nacht komt men je leven van je opeisen.” Het leven is een geschenk van God. Uiteindelijk moeten wij aan God verantwoording afleggen hoe wij het geschenk van ons leven gebruikt hebben. Zijn wij in Gods ogen rijk geworden? Als volkeren alleen maar schatten voor zichzelf verzamelen worden ze wel rijk, maar zijn ze niet rijk bij God.
Met haar uitspraak ten gunste van de ontwikkelingslanden die lijden onder de klimaatcrisis, grotendeels veroorzaakt door de rijke landen, treedt het Internationaal Gerechtshof in Den Haag in de voetsporen van Paus Franciscus, die in zijn encycliek ‘Laudato Si’ ons allen en alle landen opriep om zorg te hebben voor ons gemeenschappelijk huis, de aarde. In het slotgebed van deze Encycliek bidt Paus Franciscus onder meer: “Liefdevolle God, verlicht de machtigen en de rijken opdat zij zich ontfermen over de armen en zorg dragen voor de aarde die wij bewonen.”