Zondag 6 juni 2021
Sacramentsdag 2021
Zondag 6 juni 2021
Overweging van pater Ton Zwart
Herinnert u zich de sacramentsprocessie van vroeger nog? In de seminaries werd daar veel werk van gemaakt. In de tuin werden de paden versierd met lopers van gekleurd zand in mooie patronen. Wij jongens waren daar een hele middag mee bezig, zakjes met gekleurd zand in de hand en voorzichtig strooien binnen de lijntjes. De processie werd pas de volgende dag gehouden, dus mocht het die nacht niet regenen, want dan was al het werk voor niets geweest. Tijdens de processie werd de monstrans plechtig over het versierde pad gedragen en aan het eind op een rustaltaar geplaatst. Het tantum ergo werd gezongen en met het Allerheiligste werd de zegen gegeven. Daarmee was de viering ten einde.
Maar wat voor viering was dit eigenlijk? Het was een eerbetoon, een dankzeggen, een hulde aan de Heiland en Heer die ons, mensen, in het heilige Brood nabij wilde zijn. De Zoon van God was mens geworden, Hij had voor ons geleden aan het kruis, was verrezen en naar zijn Vader teruggekeerd. Maar om bij ons te blijven, had Hij ons het heilige Brood gegeven om de herinnering aan Hem vast te houden en om samen met Hem onze weg door het leven te gaan. Het heilige Brood overbrugde de afstand tussen hemel en aarde. Het heilige Brood bracht ons Jezus, Zoon van God, heel dichtbij, geen afstandelijkheid maar intimiteit. Zo beleefden we het en zo mogen we het nog altijd beleven: Jezus, Zoon van God, dicht bij ons mensen.
Toch is dit niet het enige. Behalve het heilige Brood is er ook de beker met wijn, de beker van het Bloed van Jezus en de lezingen van vandaag gaan vooral over dat Bloed. Het wordt het Bloed van het Verbond genoemd, een vreemde uitdrukking, niet meteen toegankelijk. Wat moeten we ons daarbij voorstellen?
Bij het Bloed van het Verbond denk ik allereerst aan het Joodse paasmaal. U kent het verhaal. Het Joodse volk is tot slaven gemaakt in Egypte. De God van hun vaderen heeft hun pijn gezien en hun roepen gehoord. Hij heeft hun Mozes gestuurd om zijn volk uit Egypte te bevrijden. Dat lukt maar steeds niet, ondanks de plagen die over de Egyptenaren worden afgeroepen. Nu gaat het dan toch gebeuren. De Israëlieten moeten een lam slachten en dit staande eten met de stok in de hand. Ze zullen vannacht nog vertrekken. Het bloed van het lam moeten ze op deurposten van hun huizen smeren. Dit zal een teken zijn voor de engel des doods om aan die huizen voorbij te gaan. De Israëlieten zullen leven terwijl de eerstgeborenen van de Egyptenaren uit het leven worden weggerukt. Alleen dit zou Farao ertoe brengen de Israëlieten te laten. gaan. Dat is het Bloed van het Verbond. Het staat voor bevrijding, uittocht uit de slavernij en op weg gaan naar het Beloofde Land.
Als we dit onder het Bloed van het Verbond verstaan, moet het ons opvallen dat in de eerste lezing van vandaag het Bloed van het Verbond anders wordt geduid. De situatie is ook anders. De Israëlieten zijn al uit Egypte weg. Ze zijn al aan Farao en zijn leger ontsnapt. Ze zijn nu op weg naar het Beloofde Land en dit is een geschikte tijd om het volk voor te bereiden op de nieuwe samenleving die er in het Beloofde Land zou moeten ontstaan. Dat mag geen land worden, zoals het Egypte waarin verdrukking en onrecht heerste. Dat Beloofde Land moet een land worden, zoals God het wil, een waar koninkrijk van God.
Wat doet Mozes? We lezen: hij stelde het volk in kennis van alle woorden en bepalingen van de Heer. Hoe reageert het volk? Ze beloven dat ze al die woorden en bepalingen zullen onderhouden. De volgende dag bouwt Mozes een altaar met twaalf wijstenen erbij. Hij laat stieren offeren en het bloed van de stieren in tweeën verdelen. Hij leest dan nogmaals de woorden en bepalingen van de Heer voor, die nogmaals beaamd worden door het volk. “We zullen alles doen en ter harte nemen wat de Heer zegt” De ene helft van het bloed wordt dan over het altaar uitgegoten, dat altaar waarop zo juist de stieren aan God geofferd waren. En de andere helft wordt gesprenkeld over het volk. Dat bloed wordt dan door Mozes het Bloed van het Verbond genoemd. God en zijn volk zijn het eens geworden. God heeft duidelijk gemaakt wat Hij van zijn volk verlangt en het volk heeft ermee ingestemd. Daarmee kan het verbond officieel gesloten worden: het bloed wordt over beide verbondspartners verdeeld. Zij worden als het ware één van bloed, bloedverwanten. Zij horen nu – dat is de bedoeling – onverbrekelijk bij elkaar, zoals bloedverwanten, trouw tot in de dood.
Het mooie van die twee betekenissen van het Bloed van het Verbond vind ik de volgorde. Eerst wordt het volk uit Egypte bevrijd, uit de verdrukking van de slavernij. Het bloed op de deurposten is het bloed van de vrijheid, een vrijheid die door God is bewerkt. Vervolgens krijgen die vrije mensen de woorden en bepalingen van God meegedeeld. Nu is het hun beurt. Zij moeten hun vrijheid gebruiken om van het Beloofde land een gezegend land te maken.
Dit alles mogen we laten meeklinken, als we het Bloed van Jezus overwegen. Ook dit wordt het Bloed van het Verbond genoemd. De opzet is nog altijd hetzelfde. Het gaat nog altijd om de vrijheid, om van ons vrije mensen te maken, vrij van verdrukking en slavernij, vrij van welke vorm van onvrijheid dan ook. Het is nog altijd het werk van God die zich om ons mensen bekommert en onze Redder wil zijn. Hij wil ons nog altijd nabij zijn.
Maar het Bloed van Jezus staat ook voor trouw, de plaatsvervangende trouw die onze ontrouw teniet doet. Jezus is trouw als mens. Hij vergiet zijn bloed als mens. Hij is trouw gebleven, terwijl wij vaak moeite hebben om te blijven werken aan het Koninkrijk van God, in onszelf, in onze samenleving, in onze wereld.
Jezus verlangt naar dat Koninkrijk, waar Hij zijn leven voor gegeven heeft. Hij verlangt er naar de vrucht van de wijnstok opnieuw te drinken, wanneer het Koninkrijk van God zijn voltooiing vindt.
In deze coronatijd hebben we de communie beperkt tot het communiceren van het Brood. Alleen de priester drinkt nog uit de kelk, niet meer samen met degenen die met hem aan het altaar staan. Het dopen van de Hostie in de kelk wordt ook niet meer gedaan, zoals we op grote feestdagen gewoon waren. Misschien moeten we deze gewoonte op korte termijn weer hernemen, want het Bloed van het Verbond heeft een niet te onderschatten zeggingskracht.
Amen.