Lezing1: 2 Kor. 4, 8-16; lezing 2: Romeinen 6, 3-11; lezing 3: Matteus 10, 37-42.
OVERWEGING 2 JULI 2023
Door Jan Jetse Bol MSC
Jezus sprak tot zijn apostelen… Jezus sprak in gelijkenissen… Of – met de titel van een boek van Hein Vrijdag uit 1989 – “Zonder beelden sprak hij niet tot hen”… We kennen heel wat van die gelijkenissen denk ik: ‘het zout van de aarde’, ‘het licht van de wereld’, ‘de parel’, ‘de barmhartige Samaritaan’, ‘de kameel die door het oog van de naald kruipt’, ‘de schat in de aarde’, ‘het mosterdzaadje’, ‘de twee zonen’, ‘het verloren schaap’, ‘de arbeiders in de wijngaard’…
Ook in onze tijd kunnen gelijkenissen, kunnen beelden veelzeggend zijn…
In het Wilhelminapark, hier in Tilburg, staat het beeld: “Petrus Donders”… Peerke Donders, in 1809 geboren als zoon van een thuiswever, dus arm, werd priester, werd missionaris in Suriname. Vanaf 1851 met name in de leprakolonie Batavia. Hij werd als missionaris “apostel der melaatsen” genoemd. Hij hoorde bij de missionarissen die in die tijd uit volle overtuiging heel wat niet-christelijke heiligdommen vernietigden, omdat daar afgoden vereerd werden… Zo werd Suriname tot een land met veel katholieken.
In 1982 werd Peerke Donders zaligverklaard en nog weer later werd Peerke “Brabants Cultureel erfgoed”. Met trots zeggen Tilburgers: Ons Peerke. Maar tegelijk zijn er mensen die het beeld van Peerke Donders weg willen hebben uit het Wilhelminapark. Zij zien het beeld van Peerke Donders als een beeld van koloniale overheersing en misbruik van mensen: Een staande witte man, met een kruis in zijn ene hoog geheven hand, zijn andere hand op het hoofd van een zwarte man, die geknield op de grond zit… Het beeld van ons Peerke Donders werd omstreden. Maar ook werd duidelijk: Peerke Donders heeft zich weliswaar niet actief tegen slavernij verzet maar hij kwam wel op voor de mensen die slaaf gemaakt werden… Over de behandeling van mensen die tot slaaf gemaakt werden schreef hij (al) in 1846: “O had men hier zo veel zorg voor het behoud en het welzijn der slaven als men in Europa voor lastdieren heeft, dan zou het er beter uitzien….
Bijna 100 jaar na het plaatsen van het beeld van Peerke Donders (vorig jaar) werd aan de achterzijde van station Tilburg een ander spraakmakend beeld geplaatst. Op 1 juli 2022, op het Keti Koti feest, de herdenking en viering van de afschaffing van de slavernij in het Koninkrijk der Nederlanden, in Aruba, Bonaire en Curacao… We zien een meisje, zittend op “gebroken ketenen” – zo heet het beeld ook – en gouden bolletjes verwijzen naar een wettig betaalmiddel uit de tijd van de slavernij, glazen kralen… Kinderen klauteren op het beeld en gaan naast haar zitten…, met veel plezier, spelen er… En gisterenavond zag ik er heel wat bloemstukken, waaronder een bloemstuk van de “Caribische senioren”
Voor het Centraal Station in Rotterdam staat sinds een paar weken ook een bijzonder beeld: Een zwarte vrouw, vier meter hoog… Mensen gaan ervoor staan, laten zo een foto maken: Trots, dat ze er staan als teken van: geen slavernij, geen misbruik van mensen. Maar tegelijk is het beeld ook “gewoon iemand van ons”. Ook dit beeld veroorzaakt heel wat ophef… Beelden spreken, kunnen veelzeggend zijn…
In onze tijd, met dit soort beelden en ophef om nog heel wat andere beelden van vroegere ‘helden’ horen we vandaag in de viering woorden uit het evangelie van Matteus… Hoe klinken die, wat zeggen díe ons, wat laten die ons zien…?! Ik probeer ‘in beelden te blijven’… Matteus tekent ons het beeld van een mens die een kruis draagt”… “The passion” zeggen en zien we nu al heel wat jaren. Ook in de tweede lezing, de brief aan de romeinen zien we dat beeld. Matteus tekent ons ook een mens die ‘een kleine’ een beker water geeft… En de eerste lezing uit het boek 2 Koningen 4 geeft ook een beeld dat daarbij past: Een vrouw en haar echtgenoot, ze maken in hun huis een kamer vrij met een bed, een tafel, een stoel en een lamp… Zo is er (altijd) plaats voor Elisa, die ze “de heilige man Gods” noemen… Zo openen ze de deur naar morgen… Bed, bad, brood… Zo openden in de afgelopen jaren ook heel wat kerken en mensen van kerken hun deuren en hun harten voor asielzoekers, migranten, en voor wie niet…!?
Met deze beelden uit Matteus en het boek 2 Koningen ga ik nu (tenslotte) met u terug naar Tilburg, heel dicht bij huis… naar een beeld, midden in het Rooi Harten Park. Na de verkoop van het missiehuis, na het vertrek van de laatste MSC-ers was er bijna niets meer van dat beeld over, maar nu is het er weer en als wij of anderen er komen maken we nog wel eens een foto van dat beeld, met op de achtergrond “ons oude missiehuis”. En dan mogen we denken: Het is goed om in ons leven, en rond vragen over slavernij en misbruik van mensen een weg te vinden die “de weg van het hart” is…
Het zij zo. Amen.