Overweging bij de lezingen van de 3de zondag van Pasen (C) door Ton Zwart M.S.C.

De aanbidding van het Lam Gods is het beroemdste schilderij van de Gebroeders Van Eyck. De restauratie is pas voltooid na drie jaar precisiewerk. Daarbij zijn niet alleen lagen vuil en vergeeld vernis verwijderd, maar ook de overschilderingen, die in de loop van de eeuwen hebben plaatsgevonden. Het schilderij is nu weer in zijn oorspronkelijke staat te bewonderen in de kathedraal van Gent, de moeite waard als u in de buurt bent of om er apart heen te gaan.
Wat dan goed is om te weten is dat de kop van het lam er na de restauratie iets anders uitziet dan ervoor, met name de oren en de indringende blik. De overschildering had de kop van het lam als het ware ‘gecorrigeerd’ om het meer op een normaal gedwee lam doen gelijken, wat kennelijk niet de bedoeling is geweest van de Gebroeders van Eijck. Die wilden blijkbaar benadrukken dat hier een superieur lam staat, een lam dat aanbeden dient te worden. Zo heet het schilderij ook, de volledige titel luidt: de aanbidding van het Lam Gods.
Het schilderij van de Gebroeders van Eyck gaat terug op de tweede lezing van vandaag, genomen uit het Boek van de Openbaring. Dat is een boek, waarin de strijd tussen goed en kwaad beslecht wordt en waarin God de uiteindelijke overwinning behaalt. Het Lam speelt daarbij een sleutelrol. Het wordt uitbundig geprezen: “Waardig is het Lam dat geslacht werd te ontvangen de macht en de rijkdom, de wijsheid en de kracht, en eer en heerlijkheid en lof.” De lezing komt woorden tekort om het Lam maar te prijzen. En waarom wordt het Lam dan wel geprezen? Omdat het geslacht is geworden. Dat is het: een Lam dat geslacht is, wordt meer dan wat ook, meer dan wie ook, geprezen. Hoe dat te verstaan?
Een lam is een kwetsbaar dier. Het heeft nog geen horens ontwikkeld om zich enigszins te kunnen verdedigen. Het is voor zijn veiligheid afhankelijk van de andere schapen, die bij gevaar in een kring om het heen kunnen gaan staan. Nog meer is het afhankelijk van de herder die er voor moet zorgen dat het lam niet verloren loopt en voldoende te eten krijgt. Een lam zoekt zijn veiligheid en zijn welbevinden bij de andere schapen en bij de herder. Het moet erop kunnen vertrouwen dat die het niet in de steek zullen laten.
Het Lam dat aanbeden wordt, is wél in de steek gelaten. Het is naar de slachtbank geleid en zijn vertrouwen is beschaamd geworden. Het wonderlijke daarbij is dat het Lam geen protest liet horen, geen onvertogen woord. Sterker nog, het Lam dat geslacht werd, kent geen haatgevoelens, wordt niet verteerd door vergeldingsdrang en het is niet wraakzuchtig. Integendeel het Lam is vergevingsgezind, bereid om onrecht te verdragen en het de schuldigen niet aan te rekenen.
De eerste leerlingen van Jezus, Petrus en de overige apostelen, hebben dit mogen ervaren. Zij hebben Jezus in de steek gelaten, verloochend of een veilig heenkomen gezocht toen hij gevangen werd genomen. Zij hebben het vertrouwen van het Lam beschaamd. Toen het hen echt nodig had, gaven zij geen thuis, in het uur van zijn nood lieten zij het afweten.
De ervaring dat het Lam vergevingsgezind was en niet met hen wilde afrekenen, heeft de apostelen diep geraakt. Zij schaamden zich voor wat zij gedaan hadden, voor wat zij nagelaten hadden. De ervaring dat hun ontrouw niet met afwijzing beantwoord werd, maar dat het Lam hen opnieuw zijn vertrouwen schonk, heeft hen diep bewogen. Ze voelden zich niet afgeschreven maar opnieuw aanvaard, niet weggestuurd maar teruggeroepen. Het zou wel eens kunnen zijn dat deze ervaring van vergeving, van een nieuw begin met Jezus, aan de grondslag ligt van het verrijzenisgeloof.
In het evangelie van vandaag zien wij die vergevingsgezindheid van Jezus aan het werk. Het zijn niet de leerlingen die naar Jezus toekomen, maar Jezus komt naar hen toe. De leerlingen gingen weer vissen, zoals zij dat ook gedaan hadden, voordat Jezus in hun leven was gekomen. Zij namen hun oude beroep weer op: geen vissers van mensen, maar vissers van vissen. Jezus wacht hen dan op aan het meer waar zij aan het vissen zijn. Hij zoekt hun gezelschap weer, ook na alles wat er is gebeurd. Hij spreekt hen aan met “vrienden”, ook al hebben zij dit niet verdiend: “Vrienden, hebben jullie soms wat vis?”
Hoe die vraag te verstaan? Het is niet alsof Jezus de leerlingen nodig heeft voor zijn ontbijt, want als zij dan met vis aan wal komen, heeft Jezus al een houtskoolvuur aangelegd met wat brood en wat vis erop, genoeg voor Hemzelf, zou je zeggen. Jezus heeft de leerlingen niet nodig, maar de leerlingen hebben Jezus nodig. Zij hadden de hele nacht niets gevangen. Zij vangen alleen maar iets, als zij op Jezus’ woord hun net rechts van de boot uitwerpen. Dan vangen zij een geweldige hoeveelheid vis. De boodschap is duidelijk: door naar Jezus te luisteren, zijn woord in praktijk te brengen, vinden ze overvloedig voedsel, vinden ze leven.
Jezus komt naar zijn leerlingen toe en noemt hen weer vrienden. Vergeving is niet alleen hun schulden kwijtschelden. Het is hun ook nieuwe kansen schenken, een nieuw begin met hen maken. Hun gezelschap weer zoeken. De fouten van het verleden blijven niet hangen, het kan allemaal anders en beter worden.
Dat het inderdaad beter is geworden met de leerlingen, vinden we terug in de eerste lezing van vandaag. Het is het verhaal van Petrus en Johannes die in conflict zijn gekomen met de Hoge Raad, dezelfde Raad die eerder de dood van Jezus op zijn geweten had. Nu krijgen de leerlingen te horen dat zij niet meer in de naam van Jezus mogen spreken, een waarschuwing die een duidelijk dreigement bevat. Geen loos dreigement, maar een dreigement dat de Hoge Raad kan waarmaken. Dit keer zien we geen vluchtreactie van de leerlingen, geen terugdeinzen voor wat het gezag hun aan kan doen, maar een onverschrokken houding: “Men moet God meer gehoorzamen dan de mensen”. Hun angst maakt plaats voor vrijmoedigheid. De vergeving die zij ondervonden hebben wordt nu met trouw beantwoord.
Het loont de moeite om de lezingen van vandaag, de verhalen die zij bevatten, te blijven overwegen. Zij kunnen ons dichter bij Jezus brengen, bij zijn vergevingsgezindheid, en zij kunnen ons helpen een passend antwoord te geven. Zij kunnen ons helpen trouw aan Hem te zijn en aan alles waar Hij voor staat. Amen.