Homilie op Hemelvaartsdag 2022 Ton Zwart M.S.C.

We hebben een wonderlijk verhaal gehoord: Jezus wordt ten hemel opgenomen en aan het oog onttrokken door een wolk. Vele schilders hebben geprobeerd dit tafereeltje zo levendig mogelijk voor te stellen. Op het platte doek proberen ze de beweging van het opstijgen op allerlei manieren uit te beelden. Je ziet Jezus als het ware omhoogstijgen, langzaam, op een statige manier, en dan de wolk die hem tegemoet zweeft en hem zachtjes in zich opneemt. Het is een verhaal vol symboliek, met name de symbolen van hemel en wolk.
De hemel staat symbool voor de woonplaats van God. God, die als schepper van al wat bestaat, ver boven ons mensen verheven is. Hij kan gewoon niet op aarde wonen, op gelijke voet met ons. Hij moet in de hoogte zijn woonplaats hebben. God torent hoog boven ons uit. De hemel is zijn gepaste woonplaats.
De wolk drukt iets anders uit. God is inderdaad ver boven ons verheven, niet door ons te doorgronden, onzichtbaar, verborgen voor onze ogen, door wolken onttrokken aan ons gezichtsveld. Allemaal waar, maar God gebruikt juist de beschutting van wolken om naar ons mensen toe te komen. De wolk is een teken van die onzichtbare God die zich met de aarde, met ons mensen, wil bezig houden. Als de wolk in het O.T. boven de tabernakeltent hangt, duidt dat op Gods nabijheid. Dan is God temidden van zijn volk aanwezig. In het N.T. klinkt de stem van God vanuit de wolk bij de doop van Jezus in de Jordaan en bij zijn gedaanteverandering op de berg Tabor. Die stem uit de wolk heeft een boodschap voor ons, aardbewoners. Hij wil ons duidelijk maken wie Jezus is en hoe wij ons tot Hem dienen te verhouden. En nu dus bij zijn hemelvaart wordt Jezus door een wolk aan het oog van zijn leerlingen onttrokken. God komt als het ware naar de aarde om zijn Zoon op te halen en Hem tot zich te nemen. De Zoon keert naar zijn Vader terug en de Vader komt Hem in een wolk tegemoet.
De thuiskomst van Jezus heeft gevolgen voor zijn leerlingen die achterblijven. Hun rol verandert daarmee. Volgden zij eerst Jezus op zijn tochten van dorp tot dorp en van stad tot stad, nu moeten zij zelf het initiatief nemen en hun eigen weg gaan. Ze blijken er nog niet klaar voor te zijn. De vraag die zij aan Jezus stellen is helemaal fout: “Heer, gaat gij in deze tijd voor Israël het koninkrijk herstellen?” Ze dromen nog van het koninkrijk van David, hun gouden eeuw, toen er vrede was in het land van Israël, geen vijanden meer om hen heen die op verovering uit waren. Een tijd van rust en welvaart onder een koning die om zijn mensen gaf en hun rechten eerbiedigde. Dat was de tijd die opnieuw zou aanbreken, als de Messias op het toneel zou verschijnen. En was Jezus niet die Messias?
Jezus helpt zijn leerlingen gauw uit de droom: “Het komt u niet toe dag en uur te kennen die de Vader in zijn macht heeft vastgesteld”. Alle speculatie over wanneer het koninkrijk hersteld zal worden is nutteloos en brengt ons geen stap verder. Het koninkrijk is trouwens niet alleen voor Israël bedoeld. De leerlingen krijgen opdracht om getuigen van Jezus te zijn “in Jeruzalem, in geheel Judea en Samaria en tot het einde der aarde”. Ze moeten wereldwijd gaan denken. Hun opdracht is als een uitdijende cirkel, die in Jeruzalem begint en zich vervolgens naar alle kanten verbreidt, steeds verder weg, totdat tenslotte alles en iedereen in de cirkel wordt opgenomen. Het is een universele opdracht waarbij niets en niemand wordt uitgesloten.
De leerlingen begrepen dat niet meteen. Ze hadden tijd nodig om tot inzicht te komen van wat er van hen verlangd werd. En ze hadden kracht nodig om vervolgens dat inzicht in daden om te zetten. Ze hadden de verlichting van de heilige Geest nodig om de volheid van de opdracht tot zich te laten doordringen, En ze hadden de bijstand van de heilige Geest nodig om die grootse opdracht te kunnen uitvoeren.
Inzicht en daadkracht, dat is de dubbele werking van de heilige Geest. Het is ook in onze tijd nog hard nodig. We leven in een tijd, waarin veel aan het veranderen is. De verschillende crisissen die we doormaken dwingen ons om onze samenleving anders te gaan inrichten. Sinds de industriële revolutie hebben we een economie gehad die zijn energie uit fossiele brandstoffen haalde. Dat kan niet meer en we moeten overschakelen op meer milieuvriendelijke energiebronnen. De overschakeling is nog in volle gang. In de gezondheidszorg hebben we de corona-epidemie meegemaakt. Het lijkt nu wat rustiger geworden, maar deskundigen waarschuwen ons dat we ons beter voorbereiden op een nieuwe golf van besmettingen. De strijd tegen het coronavirus en andere virussen – denk maar aan de vogelgriep en de apenpokken – is nog lang niet voorbij. Ook lijkt er maar geen einde te komen aan de machtsstrijd tussen mensen en naties. Gewapende conflicten brengen enorme verwoestingen teweeg en drijven grote massa’s mensen op de vlucht. De oorlog in Oekraïne heeft dit helaas weer eens duidelijk gemaakt.
Hoe zal zich dit alles uitpakken? Heeft de boodschap van het evangelie, het getuigenis over Jezus, nog enige invloed? Hebben we als christenen nog iets te zeggen in deze roerige wereld of kunnen we beter onze mond houden en ons stilletjes op onszelf terugtrekken?
Zo bezien lijkt onze situatie veel op die van de apostelen op Hemelvaartsdag. Ze krijgen een opdracht mee die geen grenzen kent, om getuigen van Jezus te zijn “tot het einde der aarde”. Je zou zeggen: een onmogelijke opdracht. Maar dan is er die belofte van de heilige Geest en ze beginnen er gewoon aan. En het fijne van een uitdijende cirkel is, dat die klein begint en geleidelijk groter en groter wordt. Wat onmogelijk lijkt wordt zo op den duur mogelijk.
Op 15 mei is hier in Notre Dame de Open Kloosterdag gevierd, een dag waarin we onszelf wilden presenteren, tezamen met onze verbondenen die het voortouw hebben genomen, als mensen die volop, ondanks onze leeftijd, in deze tijd willen staan. We geloven in onze manier van leven, we geloven in de waarden die achter onze keuze staan, de christelijke waarden die Jezus ons heeft voorgeleefd. Die willen we uitdragen.
Er komen vluchtelingen te wonen hier in Notre Dame, vluchtelingen uit Oekraïne. Ze worden onze medebewoners. Tot nu toe is er vooral sprake geweest van hoe dit qua ruimtes in te delen. De vluchtelingen krijgen een eigen ingang en zij hebben niet zo maar toegang tot de afdelingen met andere bewoners. Zelfstandigheid en veiligheid van alle groepen kreeg de nadruk. Aan de andere kant willen we de vluchtelingen ook verwelkomen en hen als huisgenoten ontvangen. Hoe contacten tot stand te brengen en ontmoetingen te bevorderen? Daar is creativiteit en durf voor nodig, twee eigenschappen die nu juist met de heilige Geest verbonden zijn.
De tijd tussen Hemelvaart en Pinksteren is traditioneel een tijd van gebed, een tijd van gebed om de Geest van Jezus, een Geest van wijsheid en doortastendheid, van inzicht en daadkracht, die dubbele werking van de heilige Geest. Stellen we ons open voor die Geest, want die kan echt een verschil maken.
Amen