Overweging Open Kloosterdag 2022 door Jos Vriesema
Vandaag is het Open Kloosterdag, en we verwachten veel mensen van buiten. Mijn overweging is dan ook vooral op hen gericht. De paters, broeders en zusters zullen ongetwijfeld veel herkennen van wat ik ga zeggen, maar over hun hoofden heen richt ik me vandaag toch in het bijzonder tot al onze gasten.
Open Kloosterdag is voor een groot aantal mensen een uitgelezen gelegenheid om een klooster eens van binnen te gaan bekijken. Maar wie vandaag de tijd neemt om meerdere kloosters te bekijken, zal ontdekken, dat alle kloosters verschillend zijn: ieder klooster zijn eigen sfeer, zijn eigen geschiedenis en zijn eigen manier van leven en werken heeft.
Dat geldt ook voor dit klooster, Notre Dame, of misschien vollediger: het klooster van Onze Lieve Vrouw van het Heilig Hart. We mogen ons vandaag dan ook de vraag stellen: wat is eigenlijk kenmerkend voor dit klooster?
Een eerste aanknopingspunt vinden we dan in de woorden van het evangelie van vandaag: “Een nieuw gebod geef ik U : gij moet elkaar liefhebben, zoals ik u heb liefgehad. Hieruit kunnen allen opmaken dat gij mijn leerlingen zijt: als gij de liefde onder elkaar bewaart”.
Natuurlijk kunnen we ons afvragen hoe het liefhebben van elkaar een gebod, een verplichting kan zijn, maar tegelijk voelen we wel wat bedoeld wordt. In het leven draait alles om de liefde en daarmee wordt bedoeld de naastenliefde, de liefde voor onze medemensen, dichtbij en veraf.
Liefde wordt vaak gesymboliseerd in een hart, denk maar aan een hart met een pijl erdoor, wat je soms in bomen gekerfd ziet. Maar ook in het geloof heeft het hart zijn betekenis. In de zeventiende eeuw krijgt een Franse zuster, Margaretha Maria Alacoque, visioenen, waarin Jezus haar zijn hart laat zien. In een tijd van een strak hiërarchische kerkstructuur, van een opkomend rationalisme, laat Jezus zien dat het hem voor alles te doen is om Gods liefde en barmhartigheid zichtbaar te maken. Zo ontstond de heilig hartdevotie, die tot in onze eeuw zichtbaar werd in talloze Heilighartbeelden.
In Frankrijk kwam deze devotie tot bloei in de achttiende eeuw en in de negentiende en de eerste helft van de twintigste eeuw verspreidt de Heilig Hartdevotie zich over heel Europa.
Ook Jules Chevalier, een Franse priester wordt in Frankrijk geraakt door deze heilig hart devotie en in 1854 sticht hij een religieuze mannencongregatie, de Missionarissen van het Heilig Hart, twintig jaar later gevolg door de congregatie van de Dochters van Onze Lieve Vrouw van het Heilig Hart. De leden laten zich inspireren door Jezus’ heilig Hart. Het hart van Jezus laat ons zien, hoe zeer God de wereld heeft liefgehad, die liefde die Jezus in heel zijn leven in woord en daad heeft zichtbaar gemaakt. Pater Chevalier zag zijn congregaties nadrukkelijk als missiecongregaties. De devotie tot het heilig hart zag hij als een remedie, tegen de kwalen van zijn tijd, want het Frankrijk van zijn tijd was sterk ontkerkelijkt, mede als gevolg van de Franse revolutie. Deze devotie kon de gelovige vernieuwing bieden die de kerk zo nodig had.
Al snel werd de congregatie actief in allerlei missiegebieden in de derde wereld. De congregatie groeide en bloeide, hier in Nederland eigenlijk tot in de zestiger jaren van de vorige eeuw. Maar toen veranderden kerk en wereld ingrijpend. Vaticanum II wilde de kerk vernieuwen, maar in de samenleving deed de secularisatie zijn intrede. De kerk verloor aan betekenis, en – om een lang verhaal kort te maken – de msc en fdnsc vergrijsden, de missiegebieden vonden hun eigen weg en het klooster hier in Tilburg wordt omgebouwd tot een woon-zorgcentrum, althans voor zolang het nog duurt.
En toch is dat maar de helft van het verhaal van pater Chevalier.
Al heel vroeg zag deze namelijk het belang in van een lekentak in zijn Chevalierfamilie. De leken hadden hun eigen plaats in het beleven en verspreiden van de heilig hartdevotie. Maar feitelijk kwam de nadruk steeds meer te liggen op de religieuzen en de lekentak raakte steeds zo meer op de achtergrond en verdween na verloop van tijd zelfs uit beeld.
Tot in de jaren na het Tweede Vaticaans Concilie de eigen plaats en taken van de leken werden herontdekt. Ineens werd de kerk “Gods Volk onderweg”.
In de jaren daarna heeft die lekentak zich binnen de Chevalierfamilie weer opnieuw ontwikkeld en kreeg ze haar eigen gezicht. Niet het gezicht van leken die ook een eigen plaats krijgen in de kloosterlijke koorbanken, maar van mensen die op hun eigen manier in de samenleving stonden en daar iets zichtbaar maakten van Gods liefde en barmhartigheid, die de weg van het hart wilden gaan. Sommigen van hen bewaarden heel bewust een band met de traditionele MSC en FDNSC, andere groepen gingen hun eigen weg en groeiden uit tot een eigen organisatie. U kunt straks met een aantal van die nieuw ontstane groepen kennismaken, ze zijn heel uiteenlopend van aard. Maar allemaal zijn het mensen die de weg van het hart gaan, zoals wij het zeggen: die hart hebben voor noden in de samenleving, voor mensen die tussen wal en schip dreigen te raken, en die hen op een heel praktische wijze willen helpen.
Of in hun namen en organisaties de namen van MSC en FDNSC bewaard blijven? Waarschijnlijk niet, zoals pater Chevalier in de negentiende eeuw iets nieuws begon, zo komen ook in onze tijd nieuwe initiatieven van de grond.
Maar het gaat niet om het overeind houden van de namen van MSC en FDNSC, maar dat mensen in het spoor van Jezus de weg van het hart gaan, de weg die ons doet ontdekken, dat medemenselijke liefde en barmhartigheid het leven de moeite waard maken en ons doen ontdekken, wie God voor ons wil zijn.
We hopen dat u op deze Open Kloosterdag, iets mag ervaren van het oude en het nieuwe gezicht van die weg van het hart. Dat u ziet hoe mensen met elkaar op weg gaan, de weg van de liefde gaan, om te werken aan het Rijk van God, die nieuwe wereld die ook Jezus voor ogen stond.
En voor ons hier samen, is Open Kloosterdag natuurlijk een dag om goed rond te kijken, maar ook een dag om ons af te vragen, wat dat gebod van de liefde in ons leven betekent, en hoe wij dat gebod in ons eigen leven zichtbaar kunnen maken. Amen.