JOURNEY WITHOUT MAPS

Graham Greene publiceerde in 1936 zijn Journey without maps, een reis zonder landkaarten: zijn eerste reis buiten Europa, door Sierra Leone. Tegenwoordig hebben alle grote boekhandels een afdeling reisgidsen. Toch voelen wij hedendaagse toeristen ons vaak zwervers in een steeds maar uitdijend labyrint.

Weinig beelden sluiten zozeer aan bij de beleving van mensen als dit beeld uit de Griekse mythologie. Het labyrint staat symbool voor onze zoektocht naar zin. Voor psychologen was het vaak de spiegel van ons onderbewustzijn; theologen zagen het labyrint als voorbode van verlossing en verrijzenis, en fantasie vulde aan waar wetenschap en filosofie ontbraken.

Wonderlijk dat door de explosie van natuurwetenschappen en door de bereikbaarheid van onderwijs ons labyrint toch niet kleiner geworden is. In tegendeel, het werd steeds verder uitgebreid. Internet opent alle grote bibliotheken voor wie thuis de computer volgt als een draad van Ariadne.

Onze geschiedenis is een enorme speelzaal en gevangeniscel tegelijk; de evolutie draagt en kooit ons. Nietzsche geloofde in een ‘eeuwige terugkeer’ in een eindeloze serie reïncarnaties. Wij, Westerlingen, zijn opgescheept met de vraag van Odysseus: hoe ergens, na talloze omzwervingen, thuiskomen in de geborgenheid van Ithaka.

Is het zo moeilijk te begrijpen dat wij, gewone burgers, het noorden kwijtraken? Vroeger wezen sterren ons de weg in de woestijn en op zee, in het woud de stand van de zon of de richting van de wind. In de middeleeuwse steden leidden de straatjes ons naar kerk en belfort.

Vandaag beschikken wij over autowegen, hogesnelheidstreinen, vliegroutes en een wereldwijd communicatienetwerk. Toch openbaren onze filmproductie, literatuur en muziek dat wij huizen in een labyrint, waar een anonieme hand voortdurend straatnamen en verkeersborden verplaatst en waar plotseling, als boven mergelgrotten, het wegdek naar beneden zakt

Nooit boden onze boekhandels zo’n keus aan reisgidsen als vandaag. En of ik nu gelovig ben of genoeglijk beken ‘bevrijd te zijn van dood gewicht’, met de vakantie voor de deur loop ik toch graag even langs het schap met reisgidsen.